Qui trình kỹ thuật nhân thả ong Anagyrus lopezi phòng trừ rệp sáp bột hồng

Từ kết quả nhân nuôi RSBH, nhân ong A.lopezi lượng lớn bằng phương pháp trồng sắn thủy canh, các thử nghiệm về tuổi rệp sáp bột hồng thích hợp cho ong A. lopezi kí sinh, thử nghiệm thả trưởng thành ong, thả mummy trong phòng, nhà lưới, ngoài đồng, qui trình được đề xuất như sau:

Bước 1: Nhân nuôi số lượng lớn rệp sáp bột hồng trong phòng làm thức ăn để nhân ong ký sinh + Chuẩn bị cây sắn: Hom sắn để trồng lấy từ đoạn giữa thân cây sắn (hom bánh tẻ), cắt thành những hom sắn dài 15 cm (tối thiểu là 3- 5 mắt) được, làm sạch (có thể quan sát bằng mắt hoặc được rửa dưới vòi nước sạch, cần để ráo nước). Cắm những hom sắn đã được làm sạch vào chậu nước (ngập khoảng 1/3 chiều dài hom), sau khoảng 3-5 ngày chuyển mỗi hom sắn sang một cốc nhựa có nắp với lượng nước khoảng 2/3 cốc. Sau khoảng 15-20 ngày tiến hành lây nhiễm trứng rệp sáp bột hồng, mỗi cây thả 1-2 ổ trứng rệp sáp bột hồng. Những cốc nhựa trồng sắn được đặt trong phòng kín ở điều kiện bình thường với chế độ chiếu sáng:tối 12:12. Sau từ 16 đến 20 ngày sẽ có được rệp non tuổi 3 và trưởng thành

Bước 2. Nhân nuôi số lượng lớn ong ký sinh A. lopezi trong phòng bằng rệp sáp bột hồng + Chuẩn bị lồng nuôi ong: lồng có khung bằng sắt (Cao;1,6 mx Rộng: 0,6 m x dài: 2 m), mặt trước và mặt sau được làm bằng tấm nhựa trong, 2 mặt bên được bọc bằng lưới với kích thước 30µm để ong không thoát ra ngoài được. Lồng được chia làm 3 tầng, mỗi tầng được thiết kế 2 cửa 2 bên có khóa kéo và lắp 1 đèn neon 60 W để đảm bảo đủ độ sáng cho cây sắn và ong phát triển. Chân lồng được đặt trong những hộp nhựa chứa dầu luyn để tránh kiến. + Thu nguồn ong kí sinh: sử dụng máy hút để hút ong kí sinh từ ngoài đồng sắn (ong thường trú trên mặt lá sắn và trong ngọn sắn bị rệp sáp bột hồng gây hại), sau đó mang về phòng thí nghiệm, nhà lưới, ong được cho ăn thêm bằng dung dịch mật ong 5-10%. Hoặc thu rệp sáp bột hồng bị kí sinh (mu- mi) từ ngoài đồng đặt vào những hộp nhựa đặt trong lồng có rệp, dựa vào hình dáng và màu sắc rệp bị kí sinh để dự đoán ngày ong vũ hóa. + Nhiễm ong: cây sắn chuẩn bị như ở trên (bước 1), được đặt trong những lồng nuôi ong, khi rệp nở tiến hành ngắt những lá/ngọn có rệp đặt lên những cây sắn đã được chuẩn bị để rệp tự di chuyển sang và tiếp tục phát triển. Khi rệp được khoảng tuổi 3 (tức là khoảng 10-15 ngày nhiễm rệp) thì tiến hành thả ong và cho ong ăn thêm bằng mật ong 5-10%, hoặc đặt những hộp chứa rệp sáp bột hồng bị kí sinh (mu mi) sắp vũ hóa vào lồng. Bước 3. Thu ong hoặc mu -mi thả ra ruộng sắn Sau khi nhiễm ong trên rệp sáp bột hồng tuổi 3 và trưởng thành trong lồng lưới, khoảng 15- 17 ngày ong vũ hóa hoặc 12-13 ngày sẽ hình thành mummy. Tùy điều kiện có thể thu mu- mi hoặc ong để thả ra ngoài ruộng sắn.

* Phương pháp thả ong: - Dụng cụ thu ong: dùng chai nhựa kích thước (cao 30 cm, đường kính 15 cm), chai có cắt 1 lỗ thông thoáng trên nắp chai và 2 bên hông (kích thước 3x3 cm). Trên nắp hộp cắt miếng vải hoặc lưới có kích thước nhỏ đảm bảo ong không thoát ra ngoài và treo bông tẩm mật ong 10% (thấm vừa đủ ướt). Hai lỗ bên hông dán kín tạm bằng băng dính có đệm giấy phía trong…

- Thu ong: Dùng ống hút để thu ong mới vũ hóa trong lồng lưới vào hộp nhựa hoặc chai nhựa. Mỗi chai 500 ml chứa từ 100-200 cặp ong. Đưa bông có mật ong vào chai trước, sau đó mới hút ong vào. Nếu chưa thả được ngay thì thay bông tẩm mật ong 2 ngày/lần. Hoặc trữ trong tủ lạnh 15o C trong khoảng 30 ngày - Thả ong: Điều tra trước khi thả, chia ruộng theo từng điểm nhỏ, khoanh những vùng bị hại nặng. Đem những hộp chứa ong treo trên cây sắn (bỏ bông tẩm mật ong) tùy chiều cao cây sắn mà treo ở các độ cao khác nhau thường treo ở độ cao 2/3 cây sắn, bỏ băng dính ở 2 bên hông hộp, để ong tự bay ra ngoài (nếu trời gió to). Hoặc nghiêng hộp, mở nắp vỗ nhẹ cho ong bay ra ngoài theo hướng gió.

* Phương pháp thả mummy: Khoảng 12-13 ngày sau khi nhiễm ong trên rệp sáp non tuổi 3 và trưởng thành cho kí sinh, kiểm tra sự hình thành mummy để thu. Ngắt những ngọn hoặc lá sắn có mummy cho vào những hộp nhựa (cao 30 cm, đường kính 15 cm), có đục lỗ xung quanh hộp, bên trên đậy nắp kín. Đem những hộp chứa mummy treo trên cây sắn tùy chiều cao cây sắn mà treo ở các độ cao khác nhau thường treo ở độ cao 2/3 cây sắn, khoảng 1 vài ngày ong sẽ vũ hóa và tự bay ra ngoài.

* Lượng thả: - Từ 300 đến 500 cặp ong hoặc mummy/ha đối với ruộng sắn bị hại nhẹ với tỷ lệ cây bị nhiễm rệp sáp bột hồng 1-2 %, mật độ RSBH dưới 15 con/ngọn. Tùy theo kết quả điều tra trước thả, mỗi ha sắn có thể treo 15-20 hộp chứa ong (hoặc mummy), tức là mỗi hộp chứa từ 30-50 cặp trưởng thành ong (hoặc mummy). - Từ 1000-1200 cặp ong hoặc mummy/ha đối với ruộng sắn bị nhiễm RSBH ở mức nặng với tỷ lệ cây bị nhiễm RSBH từ > 2%-12 % với mật độ RSBH >15 con/ngọn. Tùy theo kết quả điều tra trước thả, mỗi ha sắn có thể treo 20-30 hộp chứa ong (hoặc mummy), tức là mỗi hộp chứa từ 50-60 cặp ong (hoặc mummy).

* Thời điểm thả: thả 1 lần trước khi mật độ RSBH đạt đỉnh cao thứ nhất tính từ lúc bắt đầu trồng (thời điểm này tại Phú Yên là từ giữa đến cuối tháng 5). * Thời gian thả trong ngày: tốt nhất là thả sáng sớm hoặc chiều mát, không thả khi trời đang mưa 3.6. Biện pháp hóa học 3.6.1. Hiệu quả biện pháp xử lí hom giống Kết quả cho thấy tất cả các thuốc thử nghiệm đều cho hiệu quảhạn chế rệp ngay từ đầu vụ, sau khoảng hơn 1 tháng trồng, ở công thức không xử lí đã xuất hiện rệp với mật độ 0,04 con/ngọn, còn ở các công thức xử lí rệp vẫn chưa xuất hiện. Sau hơn 2 tháng trồng các công thức xử lí mới xuất hiện rệp nhưng với mật độ rất thấp từ 0,02- đến 0,04 con/ngọn. Mật độ rệp đạt cao nhất là 7,82 con/ngọn (ngày 6/6/2018) ở công thức đối chứng, ở các công thức có xử lí mật độ dao động từ 3,19- 4,02 con/ngọn. Việc xử lí hom giống trước trồng vừa làm giảm đáng kể mật độ rệp trên ruộng, vừa làm chậm sự xâm nhập, xuất hiện của rệp, đảm bảo tốt nhất cho sự phát triển cây sắn ngay từ đầu vụ. Hiệu lực một số thuốc hóa học đối với rệp sáp bột hồng Trong sô 6 loại thuốc được thử nghiệm, thuốc Dragon 585 EC cho hiệu lực cao nhất 95,47% sau 7 ngày xử lí, sau đó đến thuốc Actara 25 WG là 92,46%. Các thuốc cho hiệu lực thấp hơn như Nônggiahy đạt 82,25 % Tungcydan 78,% và Mashal 200 EC là 76,11%. Thử nghiệm phối trộn thuốc hóa học với dầu khoáng được tiến hành với việc giảm lượng thuốc hóa học đi 20%, 40% và 60%. Kết quả cho thấy tất cả các công thức đều cho hiệu quả phòng trừ với RSBH, tuy nhiên ở công thức giảm 20% thuốc hóa học vẫn cho hiệu quả sau 7 ngày là 87,55% tương đương với công thức giữ nguyên liều lượng là 90,46%. 3.6.3. Hiệu lực một số thuốc hóa học đối với nhện đỏ (Tetranychus urticae) Tất cả các thuốc thử nghiệm đều cho hiệu quả phòng trừ nhện đỏ cao, sau 3 ngày từ 60,66 % (Rholam 50WP), đến 90,88 % (Pegasus 500 SC). Hai loại thuốc có hiệu quả cao sau 7 ngày là Newtime 600WP đạt 98,68% và Pegasus 500 SC với 97,78%. Sau 10 ngày hiệu lực của tất cả các thuốc đều giảm chỉ đạt 67,77% (Nissorun 5 EC) đến 89,12 % (Newtime 600WP).

Tóm tắt nội dung: Quy trình phòng trừ tổng hợp rệp sáp bột hồng hại sắn được tóm tắt như sau:

Biện pháp giống

- Trồng giống ít nhiễm rệp sáp bột hồng trong sản xuất hiện nay như KM140, H34...

- Chọn hom giống từ cây sắn có độ tuổi 8 tháng trở lên, hom giống phải sạch không bị nhiễm rệp sáp bột hồng Biện pháp vệ sinh đồng ruộng Thu gom và tiêu hủy triệt để các bộ phận bị nhiễm rệp sáp bột hồng bằng cách phơi khô sau đó đem đốt. Tuyệt đối không được vứt bỏ hom sắn trên ruộng và xung quanh bờ vì rệp sáp bột hồng có khả năng tồn tại và phát triển trên hom sắn. Biện pháp canh tác

- Cày bừa, dọn sạch cỏ dại trên ruộng dự định trồng sắn - Vào thời gian khô hạn, nắng nóng từ tháng 3 đến tháng 8, nếu có điều kiện tưới nước cho cây sắn.

- Các kĩ thuật khác như mật độ trồng, bón phân, làm cỏ....theo quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc cây sắn của từng địa phương - Trồng xen: Chỉ áp dụng ở nơi có điều kiện tưới nước trong mùa khô, trồng xen sắn với 1 số cây trồng như cây họ đậu (lạc) để cải tạo đất. Phương pháp trồng xen: cứ 1 hàng sắn xen 1 hàng cây lạc, thời gian trồng lạc cùng với trồng sắn. Biện pháp thủ công Ngắt bỏ các ngọn sắn bị rệp sáp bột hồng gây hại nặng và đem tiêu hủy trước khi áp dụng các biện pháp phun thuôc bảo vệ thực vật để tăng hiệu quả phòng trừ rệp sáp bột hồng. Biện pháp sinh học Bảo vệ thiên địch tự nhiên

 - Bảo vệ và lợi dụng các loài bắt mồi có sẵn như: các loài bọ rùa (bọ rùa đỏ, bọ rùa 6 chấm, bọ rùa 8 chấm), bọ mắt vàng Pleisiochrysa ramburi, sâu ăn rệp sáp Spalgis epius bằng cách không phun thuốc hóa học khi không cần thiết, không sử dụng 18 các loại thuốc ảnh hưởng mạn đến thiên địch, hoặc tại ven đồng sắn trồng các cây hoa có mật không phải kí chủ của rệp sáp bột hồng. Biện pháp phun một số thuốc sinh học và thảo mộc

- Khi rệp sáp bột hồng xuất hiện với mật độ thấp 4-5 con/ngọn có thể phun một số thuốc chứa hoạt chất như Matrin (Sokupi 0,5 SL) nồng độ 0,1%, Bacillus thuringiensis var. kurstaki 16.000 IU + Granulosis virus 108 PIB (Bitadin WP) nồng độ 100 g trong 20 lít nước. Biện pháp nhân thả ong kí sinh Anagyrus lopezi - Nhân số lượng lớn rệp sáp bột hồng làm vật chủ để nhân ong ký sinh Anagyruas lopezi bằng cây sắn trồng thủy canh trong phòng ở điều kiện bình thường.

- Có 2 phương pháp thả ong kí sinh A. lopezi là thả trưởng thành ong và mu -mi, tùy điều kiện thực tế có thể áp dụng 1 trong 2 hoặc cả 2 phương pháp

* Phương pháp thả trưởng thành ong: Điều tra rệp sáp bột hồng trước khi thả, chia ruộng theo từng điểm nhỏ, xác định những vùng bị hại nặng. Sử dụng các hộp chứa trưởng thành ong A. lopezi treo trên cây sắn (bỏ bông có tẩm mật ong) tùy chiều cao cây sắn mà treo ở các độ cao khác nhau, thông thường treo ở độ cao 2/3 cây sắn, bỏ băng dính ở 2 bên hộp, để ong tự bay ra ngoài (nếu trời gió to). Hoặc nghiêng hộp, mở nắp vỗ nhẹ cho ong bay ra ngoài theo hướng gió.

* Phương pháp thả mummy: khoảng 12-13 ngày sau khi nhiễm ong trên rệp sáp tuổi 3 và trưởng thành cho kí sinh, kiểm tra sự hình thành mummy để thu. Ngắt những ngọn sắn hoặc lá sắn có mummy cho vào những hộp nhựa, có đục lỗ xung quanh hộp, bên trên đậy nắp kín. Đem những hộp chứa mummy treo trên cây sắn, thường treo ở độ cao 2/3 cây sắn, khoảng 1 hoặc vài ngày ong sẽ vũ hóa và tự bay ra ngoài.

* Lượng thả: Từ 300 đến 500 cặp ong hoặc mummy/ha đối với ruộng sắn bị hại nhẹ với tỷ lệ cây bị nhiễm rệp sáp bột hồng 1-2 %, mật độ RSBH dưới 15 con/ngọn. Tùy theo kết quả điều tra trước thả, mỗi ha sắn có thể treo 15-20 hộp chứa ong (hoặc mummy), tức là mỗi hộp chứa từ 30-50 cặp trưởng thành ong (hoặc mummy). Từ 1000-1200 cặp ong hoặc mummy/ha đối với ruộng sắn bị nhiễm RSBH ở mức nặng với tỷ lệ cây bị nhiễm RSBH từ > 2%-12 % với mật độ RSBH >15 con/ngọn. Tùy theo kết quả điều tra trước thả, mỗi ha sắn có thể treo 20-30 hộp chứa ong (hoặc mummy), tức là mỗi hộp chứa từ 50-60 cặp ong (hoặc mummy).

* Thời điểm thả: thả 1 lần trước khi mật độ RSBH đạt đỉnh cao thứ nhất tính từ lúc bắt đầu trồng (thời điểm này tại Phú Yên là từ giữa đến cuối tháng 5).

* Thời gian thả trong ngày: tốt nhất là thả sáng sớm hoặc chiều mát, không thả khi trời đang mưa Biện pháp hóa học Xử lý hom giống sắn - Khi hom giống sắn bị nhiễm rệp sáp bột hồng phải được xử lý bằng một số thuốc có chứa hoạt chất như Thiamethoxam, Acetamiprid, Imidacloprid (pha 4 gram thuốc trong 20 lít nước), Carbosulfan (0,1%)… + Cách xử lí hom giống sắn Ø Pha thuốc theo như nồng độ khuyến cáo, đào hố sau đó trải bạt lót hố và đổ dung dịch nước thuốc xuống, hoặc vào các dụng cụ có thể chứa dung dịch thuốc. Ø Hom sắn được chặt theo tiêu chuẩn, dài 15-20 cm (3-5 mắt) bó từng bó nhỏ (hoặc cho vào bao) và được ngâm xuống hố chứa dung dịch thuốc, 19 ngâm chìm hom giống trong dung dịch nước thuốc khoảng 10 phút, sau đó vớt hom giống để ráo nước thuốc và đem trồng. Biện pháp phun thuốc hóa học Là biện pháp cuối cùng khi tất cả các biện pháp trên đã áp dụng nhưng chưa cho hiệu quả mong muốn - Thời điểm phòng trừ: thường xuyên kiểm tra ruộng sắn, chú ý giai đoạn thời tiết khô nóng từ tháng 2 đến tháng 8. Đặc biệt giai đoạn sau trồng từ 1,5 đến 2 tháng vì giai đoạn này nếu bị nhiễm nặng RSBH và thời tiết khô nóng cây sắn có thể bị chết hoặc năng suất giảm trên 50%. -Loại thuốc sử dụng: một số loại thuốc có hoạt chất như Thiamethoxam, Acetamiprid, Imidacloprid, Carbosulfan, Nitenpyramvới nồng độ từ 0,1-0,2 %, phun ướt đều ngọn sắn và toàn bộ lá sắn. - Có thể kết hợp hoạt chất Petroleum Spray Oil như SK Enspray 99EC, DK Annong 909 EC… Pha nồng độ 0,2 – 0,3 % (Pha 40 ml/16 lít) và giảm từ 20 đến 40% lượng thuốc hóa học, phun lúc sáng sớm hay chiều mát, tránh phun lúc nắng sẽ làm táp cây.

TS. Nguyễn Thị Thủy-(84-4.) 38389724; 37521380

Viện Bảo vệ Thực vật