Thời gian gần đây, thay vì ngồi làm việc ở văn phòng, nhiều người trẻ lại chọn ngược hướng lập nghiệp, kiếm tiền từ nông nghiệp. Thế nhưng, để thành công trong lĩnh vực này cần nhiều kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm.

Không dễ như nhiều người trẻ mơ mộng

Có gần 9 năm làm nông nghiệp, trồng trọt ở vùng Tây Nguyên, Phan Huy Hoàng (30 tuổi, quê ở H.Gia Nghĩa, Đắk Nông) đúc kết rằng không dễ như nhiều bạn trẻ mơ mộng. Theo Hoàng làm nông nghiệp, trồng cây đã khó, chọn hướng hữu cơ còn khó hơn nhiều. 

Hoàng cho biết khi bạn trẻ bắt đầu làm nông nghiệp thì phải tự học mọi thứ, từ kiến thức, kinh nghiệm, các mối quan hệ và tìm nguồn vốn. "Trong hơn 1 năm đầu trồng cà phê tôi đã tự tay chặt bỏ hết gốc để chuyển sang trồng chuối. Đây là bước đầu tiên trong việc kiến thiết khu vườn và từ một ý tưởng sự liên kết của chuối. Liên kết ở đây được hiểu như mối liên hệ của cây với cây, cây với ao hồ, với chuồng trại hay mối quan hệ giữa cây, chăn nuôi. Nếu rộng hơn còn đề cập đến chế biến, tiêu thụ hay thu mua nguyên liệu. Từ đó có các cách cụ thể trong từng trường hợp để tối ưu bài toán nông nghiệp", Hoàng nói.

Hoàng phân tích thêm, hiện vườn của anh đang nuôi thêm dòng heo lai rừng xen kẽ với cây trồng. Nguồn thức ăn ngoài cám bắp, cám gạo thì anh còn cho ăn thêm rất nhiều thân chuối, lá chuối và cỏ, kết hợp lá đinh lăng, lá ổi, tỏi như dòng kháng sinh và lá ngải cứu như dòng diệt khuẩn trong chăn nuôi. Tất cả các nguyên liệu được tận dụng trong chính khu vườn và phát huy tối đa điểm mạnh của dòng heo này là nguồn thức ăn rất đa dạng. Từ đó Hoàng có 2 nguồn thu nhập và giải quyết vấn đề xoay vòng, tận dụng mọi thứ trong khu vườn. 

Hoàng cũng cho biết làm nông cần chú ý đến nguồn nước tưới tiêu. Bạn trẻ có thể dùng nước giếng khoan, sau đó tạo ra các chuỗi hồ, dựa vào độ dốc của đồi để tạo oxy, sự luân chuyển các hồ, tận dụng nguồn nước màu mỡ để tưới cây hay thậm chí có thể tận dụng độ cao để tưới tự động. Hai ví dụ trên là sức mạnh của sự liên kết. Sự liên kết giúp Hoàng nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí. Nhưng theo Hoàng liên kết thế nào, liên kết ra sao cần phải áp vào hoàn cảnh rất cụ thể.

Cũng làm nông được 5 năm, Đậu Duy Cường (31 tuổi, ngụ thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk) cho biết lập nghiệp từ nông nghiệp không phải lựa chọn ban đầu mà công việc chính trước đây là thiết kế đồ họa ở TP.HCM. Công việc ổn định, thu nhập khá nhưng Cường bỏ hết để về quê làm nông.

Ngày đầu, Cường làm vì thích, không có kế hoạch, mô hình gì cả. "Lúc tôi bắt đầu thì các loại cây cà phê, tiêu ở quê đều đã già cỗi và không còn cho thu hoạch. Cộng với thói quen sử dụng nhiều phân hóa học làm cho đất ô nhiễm, bạc màu. Tôi phải bắt đầu lại từ đầu. Phá hết tất cả trồng lại cà phê và sầu riêng. Song song với đó tôi phải canh tác các loại cây ngắn ngày như chanh dây, rau màu để lấy ngắn nuôi dài", Cường cho hay.

Cường cho biết làm nông nghiệp đầu tiên là đất đai, sau đó là cần cù kiên nhẫn và không nản chí. Còn các yếu tố về kinh nghiệm bạn trẻ sẽ nhận ra được trong tương lai. Cùng với đó có thể đi học hỏi những nông dân địa phương có vườn cây đẹp và giống với thứ mình đang canh tác.

Huy Hoàng chọn mô hình nông nghiệp liên kết, hữu cơ

Huy Hoàng chọn mô hình nông nghiệp liên kết, hữu cơ

Tuy vậy, lợi thế của người trẻ hiện nay là tiếp cận công nghệ, mạng xã hội và có thể học ở đó rất nhiều. Mô hình nông nghiệp của Cường là canh tác 3 sản phẩm trong một khu vườn, tức cà phê, sầu riêng và chanh dây. Sầu riêng và cà phê là hai loại cây lâu năm nên việc chăm sóc cần thời gian 4-5 năm mới cho thu hoạch. Còn chanh dây là cây ngắn ngày thì Cường dùng nó làm nguồn thu nhanh để sinh hoạt hằng ngày và chăm sóc cà phê, sầu riêng. Cường ưu tiên sử dụng các loại phân hữu cơ từ gia súc gia cầm, các loại thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Để sản phẩm được an toàn cho sức khoẻ người dùng, bảo vệ môi trường...

Những rủi ro cần biết

Theo Hoàng, việc hình thành các liên kết trong nông nghiệp vẫn có nhiều rủi ro nếu hệ thống không kiểm soát được. Ngoài ra, việc sử dụng phân hóa học sẽ biết chính xác hàm lượng tỉ lệ các loại đạm, lân, kali bón cho cây. Tuy nhiên, nếu là nông nghiệp liên kết hữu cơ dùng phân gia súc, gia cầm ở vườn, sẽ không thể biết chính xác hàm lượng. Như vậy dễ dẫn đến chất lượng sản phẩm không thể tốt tuyệt đối. Đây là nhược điểm rất lớn và đâu đó cần rất nhiều thời gian để quan sát, hoàn thiện hơn mỗi ngày. Ngoài ra, việc tạo ra nhiều yếu tố liên kết trong nông nghiệp sẽ làm mất nhiều thời gian hơn thay vì chỉ phát triển một mảng, nên trong giai đoạn đầu phải trả giá rất nhiều. Tuy vậy, muốn bền vững thì Hoàng cho rằng có lẽ đây là con đường phải đi qua.

Còn Cường thì cho biết rủi ro cao nhất trong nông nghiệp đó là giá sản phẩm. Bởi người nông dân không thể kiểm soát được giá thành sản phẩm. Có lúc được mùa lại mất giá và ngược lại. Chỉ có cách làm ra sản phẩm chất lượng để được giá cao nhất. Sau đó là chọn cây giống, chọn đúng giống. Và chọn nơi uy tín vì mua cây giống không như mặt hàng khác. Thậm chí có khi là hàng giả sau khi mua về trồng mới biết. Còn cây giống phải 4 năm sau khi cho thu hoạch thì mới biết là giống kém chất lượng. Lúc đó cũng đã quá muộn để chặt bỏ và thay thế giống cây trồng khác.

Đang sở hữu vườn hồng, chuối ở Đà Lạt, Nguyễn Anh Thư (26 tuổi, ngụ TP.Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng) cũng cho rằng khi dấn thân vào nông nghiệp phải chấp nhận gặp muôn vàn khó khăn.

Với Thư, nếu đi theo hướng hữu cơ sẽ phải chấp nhận trồng cây theo hướng truyền thống, không sử dụng phương pháp hóa học. Do đó, quá trình kiểm soát chất lượng sản phẩm rất khó. Khi thu hoạch sẽ có rất nhiều sản phẩm hư hỏng bị loại bỏ để lấy sản phẩm tốt và đẹp nhất. Về thời tiết, nếu bạn trẻ không nắm bắt được sẽ không thể biết cây sinh trưởng ra sao để cây ra trái đúng. Ở vùng cao nguyên thường xảy ra lũ quét sau những cơn mưa có thể làm mất trắng những gì tạo dựng. Ngoài ra, khi bạn trẻ chọn phương pháp hữu cơ phải chấp nhận sâu bọ phá hoại và phải chặt bỏ một số nhánh, cành lớn.

"Khi đã có sản phẩm thì bạn trẻ phải tính đến thị trường. Chọn nét riêng của sản phẩm để làm sao người dùng nhớ và tìm lại sản phẩm của mình. Tóm lại người làm nông nhỏ lẻ phải có nhiều kiến thức hơn bình thường, biết mọi thứ, từ trồng trọt đến việc bán sản phẩm", Thư chia sẻ và cho biết điều quan trọng nhất nữa là làm nông phải chịu được cực khổ, theo đuổi đến cùng, chấp nhận chuyện mất mùa bất cứ lúc nào.

Thanh Niên, 12/7/2023